Har du ei fin gamal kiste eller eit skåp? Eller kanskje noko heilt anna, som er Os-måla?
Vi treng utstillings-objekt. Kan du bidra? – Kontakt Solvor Aadland eller Tor Wold.
I fjor haust tok historielaget for seg felebyggartradisjonen frå Tveit. I år vil vi fokusera på Os-målinga, eller Tveitamålinga som vi godt kunne kalla henne.
I oktober planlegg vi ei utstilling av nokre av dei fine gjenstandane, som fins i Samnanger. Det vert og foredrag med prof. emeritus Nils Georg Brekke om Os-måling-tradisjonen.
Osamåla kiste. Under er eit døme på meir vanlegeting som også fekk litt pynt.
Nils Tveiterås vart fødd på Tveiterås i 1795. Far hans, og bestefar hans dreiv med rosemåling, og Nils tok opp arven etter dei. Han utvikla rosemålinga til den særskilde stilen som i dag vert kalla Os-måling. Bestefar til Nils var barnebarnet til Nils Stålby, den svenske krigsfangen, som kom til Tysse og vart gift med dottera til «Rike Per Tysse». Det har vore spekulert i om Tveitamålinga er inspirert frå svensk rosemåling.
Nils gifta seg til Os, og tok namnet Midthus, etter garden i Hegglandsdalen, der han og kona slo seg til. Her arbeidde han som bonde og rosemålar. Han tok også inn læregutar. Fyrst granneguten Ola Lien, som tok namnet Midtbø, og så sin eigen son, Annanias, som seinare kalla seg Tveit. Desse to, Ola Midtbø og Annanias Tveit utvikla stilen vidare, og gjennom deira lange aktive tid som rosemålarar nådde Os-målinga eit høgdepunkt.
Det er ein svært stor produksjon att etter dei to meistrane frå siste helvta av 1800-talet og fram til kring 1920. Det er mange som seinare har ført denne tradisjonen vidare etter Annanias Tveit og Ola Midtbø.
Frå 2000 har vi hatt denne heimesida. Vi ønskjer å skapa større medverknad frå medlemane, og trur at eit ineteraktivt medium som Facebook kan bidra. Frå starten av har vi hatt notaholmen som kjenneteikn. Det var Bjarne Hauge som teikna den fine strekteikninga. I 2009 vart notaholmen vølt, og vintaren 2010 såg huset slik ut. På Facebooksida har vi nytta eit bilete som er tatt seinare, og der ser Notahomoen gammal ut igjen.
Me har mellom anna bestemt å liva opp arbeidsgruppene, som har vore lite aktive i det siste. Det kjem også til ei ny spennande arbeidsgruppe. Dette kjem vil tilbake til.
Nytt styre kom på plass, med gode folk i alle funksjonar.
Kristian Jørgensen heldt eit spennande foredrag om dei reisande. Det har vore mykje aktivitet i tatermiljøet dei seinare åra. Den harde politikken etter krigen som sikta på å stanse omstreifinga, førte til at mange taterar «gjekk under jorda». Dei vart bufaste, og fornekta opphavet sitt. Nå har mange etterkomarar av disse omstreifarane blitt interesserte og funne att opphavet sitt. Taterane er i dag velintegrerte i samfunnet og er i ferd med å bli stolte av familiehistoria si.
Den nye årboka er ferdig, og frå torsdag 8. november er ho i sal. Vi feirar dette med bokslepp. Det vert kåseri ved Tor Wold, som fortel om sjøfart og fiske og litt av kvart. Etterpå blir det kaffi og vaflar. Alle er velkomne!
Årbokproduksjonen er kanskje det viktigaste vi gjer i historielaget. I år dreg halve årbok-komiteen seg, etter lang og tru innsats. Anlaug Røen Hauge og Ivar Bård Ådland har vore med i mange år, og ber om å få avløysing. Kari Høysæter Steinsland og Tor Wold fortset. Arbeidet er triveleg og meiningsfylt. Vi treng to nye medlemar til nemnda, og håpar du kan tenke deg å gjera ein innsats. Eller kanskje du kjenner nokon som har lyst?
Også i år inneheld årboka mykje spennande stoff. Me held fram med serien «Livet langs fjorden» som me starta på i fjor. Her vert me meir kjende med jaktefarten som hadde si glanstid utover på 1800-talet. Når me først er på sjøen, får me også høyra om losvesenet i Noreg og om losen Lars Johannesen, eller «Vikalosen» som han òg vart kalla.
Sjølv om det er over 73 år sidan 2. verdskrigen slutta, er det framleis mykje udokumentert stoff om okkupasjonstida. Denne gongen har me med tre artiklar frå denne tida. Me får høyra korleis ein ung sjømann opplevde å gå i konvoi over Atlanteren i 1940 med fare for å verta angripen av tyske ubåtar. Me får eit nærare innblikk i kampane på Fossen Bratte, og me får høyra korleis det var å vera ein liten gut på Totland i denne tida.
Me skal også ein tur til fjells, både til Grønsdalen og skulevegen for borna der, og til Bjørnåsen og dei som bygde opp denne fine plassen.
Vel 50 frammøtte i biblioteket denne kvelden fekk høyra Sigvald Rørlien frå Ole Bull akademiet fortelja om korleis ein lagar ei fele. Og når fela er ferdig må ho prøvast. Så difor spela han eit par slåttar for oss.
Torfinn Kolle, stammar frå Sævild. Der heldt brørne Lars og Andreas Sævild til. Både var særs gode felespelarar, og Lars bygde jamvel gode feler. Torfinn ga oss eit fint foredrag om Lars og Andreas , som var brørne til farmora hans. Han hadde med opptak av far sin, Gunnvald Kolle, som spelte slåttar, mellom andre Rosendalsvalsen, som Lars har dikta og tonsett.
Det var mange som hadde tatt med feler dei har liggjande, og historielaget fekk registrert desse. Denne fela er ei Sævillafele som er laga av Lars Sævild. Vi er interessert i å få registrert flest mogleg av felene i bygda, så ta gjerne kontakt om du har ei fele liggjande.
Utstillinga vi lagde i samband med felekvelden, sto i biblioteket ei tid. Vi la her vekt på hardingfela sin historikk og spesielt den rike feletradisjonen vi har i Samnanger.
Nå som utstillinga er tatt vekk, legg vi henne ut her på heimesida, og meire stoff kjem nok til etter kvart.
Tveitafelene er ein av dei tinga som verkeleg set Samnanger på Norgeskartet. Torsdag 13. september held historielaget ope møte i biblioteket på Bjørkheim. Felemakar Sigvald Rørlien frå Ole Bull Akademiet, fortel om felebygging, og Torfinn Kolle fortel om Sævillakarane, som sto høgt i Norsk felemiljø. Kommunen og historielaget har spleisa på å kjøpa og setta i stand fela til ein annan felespelar, Knutin Kleppe, også frå bygda. Alfred Skar lagde feler opp mot vår tid. Roger Skar har tatt vare på utstyret hans. Har du ei gammal fele du gjerne vil veta meir om? Ta henne med. Inngangspengar kr. 50. Vel møtt!
Bildet viser felemakarutstyr brukt til Tveitafelene og Røyrbotnafelene
I dag gikk turen til Ådlandssetrene, som ligg i Fusa, rett over grensa frå Sævild. 21 turglade medlemar gjekk på fin vei/sti, i lett terreng dei knapt 2 km frå Va der vi sette bilane. Våre gode guidar, Håkon Aadland og Torfinn Kolle ga oss eit spennande innblikk stølshistoria her.
Inntil Va går det fin bomveg, (40 kr), og der er det god parkering. Herfrå kan ein gå i lett terreng heilt til Dale i Fusa, eller tilbake til Barmen i Samnanger. Vil ein høgt opp, er det merka sti til Burfjellet. Vi valde å ta det roleg, og høyra på guidane våre. Va har vore stevneplass, og det har gått fedrifter frå Fusa til Bergen denne vegen.
Vi gjekk inn til Ådlandssetrene og hadde kafferast og hygga oss der før vi skilde lag. Ei gruppe tok turen til Bjergane husmannsplass, som for lengst er fråflytta. Den andre gruppa gikk litt høgare opp i Burlia til Lisetra, der ein så vidt kan se restar etter hustuftene.
Folk frå Austevoll og øyane leigde beite i området i gamle tider. Dei tok beista i båt til Kalven før dei jagde dei opp til beite i Burlia. Også gardane Li og Kleppe hadde sommarbeite i Burlia, innunder fjellet. Dei tok beista i land i Sætervika, og følgde dei opp over Barmen til Atasæterdalen. Dei følgde dalen heilt til Va, og så vidare opp i Burlia.
Det var kanskje noe i det spelemannen Knutin Kleppe sa. Når dei spurde han kor han hadde lært å spele, svara han at det hadde han lært av huldrefoket i Burlia.
Søndag 10 . juni går turen til Masfjorden, eit område der kansje ikkje så mange har reist.
Arne Høyland, (som fleire kjenner), møter oss på Knarvik og er guide heile dagen. Etter Ostereidet og Bjørsvik med Norges største trebygning ? kjører me FV 570 langst austsida av Austfjorden til Sandnes. Her skal me innom Sandnes fargeri, Masfjorden båt- og sjøbrukssamling, og ein fantastisk kafe, der me får middag m desssert.
Vidare med kabelferje til Duesund . Austover (gamle Sognevegen) langst nordsida av Masfjorden via Solheim og Kringla der me kjem inn på E39 mot Matre og Bjørn West museet.
Avreise frå Tysse kai 0830. Retur til Tysse ca 19- 1930.
Påmelding innan 1.juni til Helge Hisdal tlf 90073248, eller e post: helge.hisdal@gmail.com
Pris medlemmar i laget 700. Ikkje medl 800. Alt inkl. (Vatn til maten) Kontant på bussen eller Vipps 90073248
